OVT

Het was de blockbuster die de doorbraak betekende van Stephen Spielberg; Jaws. De film zette de haai neer als het bloeddorstigste monster van de zee. Nu de film zijn vijftigste viert vragen we ons af; is het imago van de haai door de geschiedenis heen veranderd? We vragen het aan Sven Gins, mediëvist en onderzoeker van historische dierenverhalen.  De column van John Jansen van Galen.  De Roma en Sinti worden al honderden jaren gezien als een gevaar. De angst voor dit zogenoemde vreemde, niet eigen volk leidde in Oost- en Midden-Europa tot gedwongen sterilisatie van duizenden Roma en Sinti vrouwen. Performer en schrijver Giovanni Brand maakte er de theatervoorstelling No Man’s Land over, deze gaat 27 juni in première in Rotterdam. Brand is te gast.  Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/22-06-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/22-06-2025.html)

Amerikaanse bommenwerpers vielen de ondergrondse nucleaire installaties in Iran aan. Trump heeft het dus toch gedaan, in weerwil van zijn credo dat America First betekent dat inmenging niet in het belang van de VS is. De vergelijking met Amerika’s bommentapijt op Irak in 2003 dringt zich op. Is dit een trendbreuk met zijn America First-politiek en zijn zelf gewenste rol van zogenaamde vredestichter? Bij ons Amerikanist Casper Thomas.  Israël heeft Iran aangevallen vanwege vermeende nucleaire wapens. Maar Israël zou zelf als enige land in het Midden-Oosten al decennialang over kernwapens beschikken. Israël hanteert een strategie van ‘nucleair opacity’: het bevestigt noch ontkent het bezit van kernwapens. Journalist en voormalig Israël-correspondent Derk Walters vertelt meer.    Nadia Bouras bespreekt twee historische boeken:  Het uur van de wolven - Giuliano da Empoli (vert. Hans E. van Riemsdijk)  De wereld na Gaza - Pankaj Mishra (vert. Nannie de Nijs Bik-Plasman en Arjanne van Luipen)    Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/22-06-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/22-06-2025.html)

(00:36) De column van Abdelkader Benali.  (4:00) Vooral de foto’s van de Japanse bordelen blijken gevoelig liggen in Japan. Wie was verantwoordelijk: Amerika of Japan? En hoe zat het systeem in elkaar? Marianne spreekt een oude zuster, die na de oorlog slachtoffers van dwangprostitutie opving. Wat weet zij over de ervaringen van de vrouwen? Ook ontmoet Marianne de kleinzoon van een Amerikaanse soldaat en een Japanse vrouw. Hij is benieuwd of zij kan helpen zijn Amerikaanse familie te vinden. Terug in Nederland krijgt Marianne een verrassend bericht...  Operatie onthechting  Kunstenaar Marianne Ingleby erft het fotoarchief van haar opa Bruce Elkus, Amerikaans legerfotograaf. In 1944 vertrok hij naar het Japanse eiland Iwo Jima, bekend van een van de bloedigste slagen van de Tweede Wereldoorlog.  Als Marianne na zijn dood door de foto’s gaat stuit ze op gruwelijke beelden: soldaten met weggeblazen ledematen, een Japanse schedel op een stok als oorlogstrofee en naakte vrouwen met dronken Amerikanen in bordelen. De foto's blijken destijds nooit gepubliceerd: te ontluisterend. Liever keek men naar de wereldberoemde heroïsche foto 'Raising the Flag on Iwo Jima', hét symbool van de Amerikaanse overwinning in de Pacific.  Marianne blijkt goud in handen te hebben met het zeldzame foto-archief. Ze is benieuwd naar de ervaringen van haar eigenzinnige opa, die naast honderden foto’s ook aangrijpende brieven vanaf het front naliet. Wat heeft hij meegemaakt aan het front? Waarom maakte hij foto’s buiten zijn opdracht? Welke herinneringen roepen ze op bij de Amerikaanse veteranen? En hoe wordt er in Japan op gereageerd?  Samen met radiomaker Laura Stek reist Marianne vanuit Nederland naar Amerika en Japan, gedreven door de vraag: hoe groot is het gat tussen wat we te zien krijgen en de realiteit van oorlog?  Deel 1 en 2 kwamen in 2020 uit, deel 3 en 4 in 2025.  ‘Operatie Onthechting’ is een coproductie van Prospektor en VPRO voor NPORadio1. Narratief en edit: Laura Stek, research: Marianne Ingleby, eindmix: Arno Peeters, creatief producent: Eefje Blankevoort, uitvoerend producent: Laura Verduijn, animatie: Floris Deerenberg, vertaling Japan: Manami Midorikawa en Keimi Yamada. Stemacteurs: Maarten Heijmans, Dafne Holtland, Kai Gotoh en Aki Watano.  Mede mogelijk gemaakt door het Vfonds, het Postcode Loterij Fonds voor journalisten en het NPO-fonds.  Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/15-06-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/15-06-2025.html)

(01:54) Afgelopen vrijdag vond de grootste Israëlische aanval op het Iraanse Atoomprogramma tot nu toe plaats. Al eerder waren er aanvallen, met name in 2010 was er de operatie Stuxnet, met een superworm die het Iraanse nucleaire programma destabiliseerde. Midden Oostenkenner Paul Aarts is te gast.  (11:49) Fresco Sam-Sin bespreekt twee historische boeken:    Leven op een vulkaan - Ulbe Bosma  De mango van Mao - Federico Kukso (vert. Heijo Alting)    (23:00) Donald Trump stuurde deze week in Californië militairen af op demonstranten, die protesteren tegen klopjachten van de immigratiedienst. Een opvallende wending in de strijd van Trump tegen progressievelingen. Het doet denken aan president Woodrow Wilson en de eerste ‘Red Scare’ in 1919 volgens historicus Ivo van de Wijdeven, hij vertelt meer.  (34:50) Zijn boek over Alkibiades was meteen een hit. Want het ging niet alleen over een Griekse held, maar hield ook een waarschuwing in tegen het moderne populisme. Maar waar haalde de auteur, Ilja Leonard Pfeijffer, zijn kennis vandaan over de politicus die de Atheense democratie zou willen redden? Onlangs verscheen De luimen van de leeuw. De bronnen voor Alkibiades. De auteur is te gast.      Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/15-06-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/15-06-2025.html)

(01:21) Hoe leer je je vader kennen als hij nooit sprak over zijn verleden? Mirjam Rotenstreich volgde het spoor van haar joodse vader Natan — via Oekraïne, het Rode Leger en Berlijn naar Nederland. Ze tekende zijn verzwegen levensverhaal op in het boek ‘Vader zoeken’ en is te gast.  (13:47) Marianne reist naar New Orleans, waar de reünie van de laatste Iwo Jima veteranen plaatsvindt. Ze spreekt af met twee stokoude mariniers, in een poging dichter bij de oorlogservaring van haar opa te komen. De mannen vertellen emotioneel over de gruwelen die ze hebben meegemaakt. Marianne toont hen ook de foto’s van de Amerikaanse soldaten in de Japanse bordelen. Hoe reageren ze daarop? En zou Bruce de foto’s hebben verstopt voor het leger, om censuur te voorkomen?  Operatie onthechting  Kunstenaar Marianne Ingleby erft het fotoarchief van haar opa Bruce Elkus, Amerikaans legerfotograaf. In 1944 vertrok hij naar het Japanse eiland Iwo Jima, bekend van een van de bloedigste slagen van de Tweede Wereldoorlog.  Als Marianne na zijn dood door de foto’s gaat stuit ze op gruwelijke beelden: soldaten met weggeblazen ledematen, een Japanse schedel op een stok als oorlogstrofee en naakte vrouwen met dronken Amerikanen in bordelen. De foto's blijken destijds nooit gepubliceerd: te ontluisterend. Liever keek men naar de wereldberoemde heroïsche foto 'Raising the Flag on Iwo Jima', hét symbool van de Amerikaanse overwinning in de Pacific.  Marianne blijkt goud in handen te hebben met het zeldzame foto-archief. Ze is benieuwd naar de ervaringen van haar eigenzinnige opa, die naast honderden foto’s ook aangrijpende brieven vanaf het front naliet. Wat heeft hij meegemaakt aan het front? Waarom maakte hij foto’s buiten zijn opdracht? Welke herinneringen roepen ze op bij de Amerikaanse veteranen? En hoe wordt er in Japan op gereageerd?  Samen met radiomaker Laura Stek reist Marianne vanuit Nederland naar Amerika en Japan, gedreven door de vraag: hoe groot is het gat tussen wat we te zien krijgen en de realiteit van oorlog?  Deel 1 en 2 kwamen in 2020 uit, deel 3 en 4 in 2025.  ‘Operatie Onthechting’ is een coproductie van Prospektor en VPRO voor NPORadio1. Narratief en edit: Laura Stek, research: Marianne Ingleby, eindmix: Arno Peeters, creatief producent: Eefje Blankevoort, uitvoerend producent: Laura Verduijn, animatie: Floris Deerenberg, vertaling Japan: Manami Midorikawa en Keimi Yamada. Stemacteurs: Maarten Heijmans, Dafne Holtland, Kai Gotoh en Aki Watano.  Mede mogelijk gemaakt door het Vfonds, het Postcode Loterij Fonds voor journalisten en het NPO-fonds.  Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/01-06-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/01-06-2025.html)

(01:35) Bondskanselier Merz brak het stilzwijgen: Israël's aanvallen op Gaza zijn volgens hem mogelijk in strijd met het internationaal recht. Historicus Krijn Thijs (UvA/Duitsland Instituut) duidt: komt er een breuk in de historisch beladen Duits-Israëlische band?    (13:57) Het grootste museum over één cultuur ter wereld opent over een paar weken officieel zijn deuren: het Grote Egyptische Museum in Gizeh. Egyptoloog Daniel Soliman bezocht alvast het museum met de ‘greatest hits’ van het Oude Egypte en vertelt.    (26:19) De column van John Jansen van Galen.    (30:14) In de nieuwe documentaire 'Tardes de soledad' doodt ster-matador Roca Rey stier na stier. Maar hoe oud is deze traditie? En is ze nog houdbaar in een tijd van groeiend verzet? Cultuurfilosoof Eric Corijn, schreef 'Apologie van een foute interesse: stierenvechten' en vertelt.    (42:42) Bart Funnekotter bespreekt drie historische boeken: * Spion in smoking - Victor Laurentius * De rebelse Romanov - Helen Rappaport (vert. Robert Neugarten) * 1629 1 - De apotheker van de duivel - Xavier Dorison en Thimothée Montaigne (vert. James Vandermeersch)  Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/01-06-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/01-06-2025.html)

(01:05) Het is een kleine rel in Italië: de nazaten van het laatste koningshuis willen hun familiejuwelen terug. De sieraden behoren de staat toe, en niet de nazaten van de monarchie die met Mussolini heulden, zo luidde het oordeel in 2022 en zo bevestigde een Romeinse rechtbank vorige week. Maar de familie vecht deze uitspraak aan. De vraag is natuurlijk hoe deze juwelenoorlog afloopt. Historicus en kenner van het Italiaanse koningshuis Frans Willem Lantink vertelt meer.    (11:50) Kunstenaar Marianne Ingleby erft het fotoarchief van haar opa Bruce Elkus, Amerikaans legerfotograaf. In 1944 vertrok hij naar het Japanse eiland Iwo Jima, bekend van een van de bloedigste slagen van de Tweede Wereldoorlog.  Als Marianne na zijn dood door de foto’s gaat stuit ze op gruwelijke beelden: soldaten met weggeblazen ledematen, een Japanse schedel op een stok als oorlogstrofee en naakte vrouwen met dronken Amerikanen in bordelen. De foto's blijken destijds nooit gepubliceerd: te ontluisterend. Liever keek men naar de wereldberoemde heroïsche foto 'Raising the Flag on Iwo Jima', hét symbool van de Amerikaanse overwinning in de Pacific.  Marianne blijkt goud in handen te hebben met het zeldzame foto-archief. Ze is benieuwd naar de ervaringen van haar eigenzinnige opa, die naast honderden foto’s ook aangrijpende brieven vanaf het front naliet. Wat heeft hij meegemaakt aan het front? Waarom maakte hij foto’s buiten zijn opdracht? Welke herinneringen roepen ze op bij de Amerikaanse veteranen? En hoe wordt er in Japan op gereageerd?  Samen met radiomaker Laura Stek reist Marianne vanuit Nederland naar Amerika en Japan, gedreven door de vraag: hoe groot is het gat tussen wat we te zien krijgen en de realiteit van oorlog?  Deel 1 en 2 kwamen in 2020 uit, deel 3 en 4 in 2025.  ‘Operatie Onthechting’ is een coproductie van Prospektor en VPRO voor NPORadio1. Narratief en edit: Laura Stek, research: Marianne Ingleby, eindmix: Arno Peeters, creatief producent: Eefje Blankevoort, uitvoerend producent: Laura Verduijn, animatie: Floris Deerenberg, vertaling Japan: Manami Midorikawa en Keimi Yamada. Stemacteurs: Maarten Heijmans, Dafne Holtland, Kai Gotoh en Aki Watano.  Mede mogelijk gemaakt door het Vfonds, het Postcode Loterij Fonds voor journalisten en het NPO-fonds.  (46:47) Raising the flag on Iwo Jima, is de iconische foto die in alle schoolboeken symbool staat voor de Amerikaanse overwinning in de Pacific. Die komt ook voor in het eerste deel van ‘Operatie onthechting’ dat deze uitzending te horen is.   En over die beroemde foto is de laatste maanden in Amerika controverse ontstaan. Niet over de foto zelf, maar over het Ministerie van Defensie, dat de foto besloot te cancelen. Fotografie-expert Rutger van der Hoeven, ook te horen in Operatie Onthechting, vertelt.    Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/25-05-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/25-05-2025.html)

(01:45) Zondag zijn de parlementsverkiezingen in Suriname. Voor het eerst in 45 jaar speelt Desi Bouterse geen directe rol meer. Toch blijft zijn partij, de Nationale Democratische Partij (NDP), onlosmakelijk verbonden met zijn nalatenschap. Hoe worstelt de NDP met de erfenis van Bouterse? We vragen het Ank Kuipers, journalist in Suriname.    (14:35) Eind jaren '70 was in het VPRO-radioprogramma De Radiola Improvisatie Salon een revolutie in de muziekindustrie te horen. Iedereen die zelf een bandje had opgenomen, kon die insturen. En dat bandje werd dan zonder selectie of censuur afgespeeld op de radio. Een radicaal idee, maar hoe klonk dat?  Marco van Dalfsen is op zoek naar deze ingestuurde cassettebandjes en naar opnames van het programma zelf, voor een erfgoedproject in samenwerking met het Allard Pierson Museum, de Concertzender, Diggin’ Demo’s en Muziekweb.     (23:22) De column van Abdelkader Benali    (27:07) De Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa werd deze week door Trump onder vuur genomen over een zogenaamde 'witte genocide'. Waarom komt deze theorie op? En hoe verhoudt het zich tot de geschiedenis van de witte Zuid-Afrikanen die zichzelf de Bittereinders noemen? Te gast is historicus Vincent Kuitenbrouwer.    (40:05) Sanne Frequin bespreekt twee historische boeken een museum:  Wereldsteden van de Lage Landen - Nadia Bouras, Manon van der Heijden et al. (red.)  Medusa in de spiegel - Jacqueline Klooster  Metamorfose - Pim Zwier    Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/25-05-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/25-05-2025.html)

(01:29) De Amsterdamse brug 225 was altijd naamloos. Dat gaat veranderen: de brug heet voortaan de Seraphina van Braziliëbrug. Het is een ode aan mensen met Afrikaanse roots die in de zeventiende eeuw in Amsterdam leefden en een gemeenschap vormden, vlakbij de brug. Historicus Mark Ponte is te gast.  (07:08) Malcolm X zou op 19 mei 100 zijn geworden. Zijn nalatenschap leeft, zeker onder jongeren. Hoe komt dat? Nawal Mustafa organiseerde deze week een programma in de Black Archives over hem en vertelt over zijn erfenis.     (22:36) Grote kans dat je er nog nooit van gehoord hebt: Bellamyanen. Aanhangers van het gedachtegoed van de Amerikaanse schrijver Edward Bellamy. En toch waren er in Nederland vanaf de jaren dertig duizenden Bellamianen in Nederland, met afdelingen in het hele land en landdagen waar ze eigen liederen zongen en naar lange speeches luisterden. Hun ideaal: een samenleving zonder geld, zonder geweld en met gelijkheid voor iedereen. Programmamaker Katinka Baehr maakte een documentaire op basis van twee VPRO-documentaires: de radiodocumentaire 'In de ban van Bellamy's Droom' uit 1987 en de televisiedocumentaire 'Vergeelde Toekomst' van Cherry Duyns uit 1979.    Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/18-05-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/18-05-2025.html)

(01:36) De Koerdische militante beweging PKK heft zich na 40 jaar strijd tegen Turkije op. Volgens de beweging is haar "historische missie" volbracht. Maar wat was die missie precies — en is dat echt zo? Turkije-historicus Tayfun Balçık vertelt.  (14:42) Fresco Sam-Sin bespreekt twee historische boeken en een museum: * Verenigd met de onbegrensde vitale energie - Jan De Meyer * De kortste geschiedenis van China - Linda Jaivin (vert. Pon Ruiter) * Museum Fenix in Rotterdam (29:53) De column van Nelleke Noordervliet.   (33:43) Of het nu gaat over de handen die elkaar lijken te tekenen, over het water dat omhoog stroomt of over vissen die in vogels veranderen: iedereen kent wel iets van het werk van kunstenaar M.C. Escher. Maar wie was hij? Micky Piller en Kristoffel Lieten tekenden zijn levensverhaal op in het boek M.C. Escher. Anders bekeken en zijn te gast.  Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/18-05-2025.html# (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/18-05-2025.html)